20 lutego 2025 r. nasza Kancelaria odniosła podwójne zwycięstwo przed Sądem Okręgowym w Krakowie, skutecznie broniąc interesów naszych Klientów przed (jak potwierdził Sąd) nieuzasadnionymi roszczeniami Narodowego Funduszu Zdrowia. Obydwie sprawy dotyczyły nałożenia przez NFZ na apteki obowiązku zwrotu refundacji za sprzedaż produktów leczniczych. Leki te zawierały w swoim składzie substancje bardzo silnie działające i zostały wydane pacjentom przez techników farmaceutycznych. NFZ twierdził, że technicy ci nie byli do do sprzedaży takich produktów uprawnieni. Z takim stanowiskiem nie zgodzili się nasi Klienci, a Sąd podzielił naszą argumentację i zasądził od NFZ środki, które bezzasadnie nie zostały wypłacone aptekom.

Stan faktyczny spraw – dlaczego NFZ nałożył na apteki kary? 

Stan faktyczny obydwu spraw kształtował się podobnie, leki zawierające substancje bardzo silnie działające były wydawane przez zatrudnionych w aptekach – techników farmaceutycznych. Narodowy Fundusz Zdrowia po przeprowadzeniu w aptekach kontroli próbował dowodzić, iż nie byli oni uprawnieni do takich czynności. Spór dotyczył wykładni prawnej art. 91 ustawy Pharmaceutical law, zgodnie z którym:

 Art.  91.

1. Technik farmaceutyczny, posiadający dwuletnią praktykę w aptece w pełnym wymiarze czasu pracy, może wykonywać w aptece czynności fachowe polegające na sporządzaniu, wytwarzaniu, wydawaniu produktów leczniczych i wyrobów medycznych, z wyjątkiem produktów leczniczych mających w swoim składzie:

1) substancje bardzo silnie działające określone w Urzędowym Wykazie Produktów Leczniczych dopuszczonych do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,

2) substancje odurzające,

3) substancje psychotropowe grupy I-P oraz II-P

– określone w odrębnych przepisach.

Kluczowe motywy korzystnego dla aptek rozstrzygnięcia sądu

Przepis art. 91 ust. 1 Prawa farmaceutycznego nie odnosi się do Farmakopei Polskiej zawartego tam wykazu „A”

Sąd podzielił nasze stanowisko, zgodnie z którym art. 91 ust. 1 odwołuje się m.in. do Urzędowego Wykazu Produktów Leczniczych dopuszczonych do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (UWPL), który nie zawiera wykazu substancji bardzo silnie działających.

Sąd zaznaczył, że choć ten przepis prawa farmaceutycznego odwołuje się także do „odrębnych przepisów”, to jednak Farmakopea Polska nie stanowi źródła prawa w rozumieniu art. 87 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, lecz jest jedynie wydawnictwem urzędowym zawierającym normy techniczne i jakościowe. Tym samym nie można twierdzić, aby Farmakopea była „odrębnym przepisem” w rozumieniu ww. regulacji i w konsekwencji nie można na jej podstawie ograniczać praw techników farmaceutycznych.

 Ani NFZ, ani Sąd nie może zastąpić ustawodawcy

Sąd podkreślił również, że ustawodawca od dawna miał świadomość nieprecyzyjnych regulacji prawa farmaceutycznego i konieczności ich zmiany, ale do dnia przeprowadzanej przez NFZ w aptekach kontroli nie podjął niezbędnych działań legislacyjnych w tym kierunku.

Skład orzekający zaznaczył, że wadliwość art. 91 ust. 1 pkt 1 Prawa farmaceutycznego jest uchybieniem ustawodawcy, którego Sąd nie może naprawić w drodze orzeczenia, bowiem nie wolno mu zastępować w tym zakresie prawodawcy. Nowelizacja ustawy należy do uprawnień władzy ustawodawczej, a tak NFZ jak i władza sądownicza nie ma prawa wchodzić w taką rolę, dokonując rozszerzającej wykładni ww. przepisu. Do czasu zmiany prawa, apteki nie powinny być karane.

Art. 91 ust. 1 pkt 1 prawa farmaceutycznego należy wykładać zawężająco

W ustnych motywach rozstrzygnięcia Sąd zaznaczył, że art. 91 Prawa farmaceutycznego ogranicza kompetencje technika farmaceutycznego. Jednak jego charakter zgodnie z zasadami prawidłowej legislacji oznacza, że wykładnia tego przepisu powinna być zawężająca. Tym samym nie znajduje podstaw „uzupełnianie” ww. przepisu poprzez odnoszenie się do Farmakopei Polskiej. Tam, gdzie ustawodawca chciał odwołać się do ww. wydawnictwa urzędowego, tam uczynił to w sposób wyraźny. Takiego wyraźnego odesłania brak z kolei w cytowanym wyżej art. 91 Prawa farmaceutycznego.

Tym samym Sąd uznał nasze argumenty i zasądził na rzecz naszych Klientów zapłatę zaległych środków, które uprzednio zostały bezzasadnie potrącone przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Odzyskają więc oni swoje pieniądze.

Co dla aptek, ich właścicieli, farmaceutów i techników farmaceutycznych oznaczają dzisiejsze orzeczenia?

Opisywane wyroki stanowią potwierdzenie linii orzeczniczej Sądu Najwyższego, z której wynika, że rolą NFZ w toku czynności kontrolnych jest dbałość o wydatkowanie środków publicznych
i szczelność systemu refundacyjnego. Nie jest nią natomiast pełnienie roli „złego policjanta”, który karze aptekarzy niezależnie od wagi uchybienia oraz niezależnie od tego, czy produkt leczniczy trafił do osoby uprawnionej zgodnie z ordynacją lekarską.

Dzisiejsza wygrana to kolejny krok w naszej misji skutecznej ochrony praw osób zatrudnionych w aptekach. Wierzymy, że dzisiejsze wyroki wpłyną na przyszłe interpretacje przepisów dotyczących refundacji leków, tworząc tym samym bardziej przyjazne warunki do prowadzenia działalności aptecznej. J

Dziękujemy Klientom za zaufanie i wytrwałość pozwalające nam stoczyć ten bój, w słusznej przecież sprawie. Przecież to NFZ zobowiązany jest dopłacać pacjentom do leków, a nie aptekarze.

Zespół naszej Pharmaceutical Law Office niezmiennie pozostaje do Państwa dyspozycji.